Του Δημήτρη Πουλή
Η εκλογική χρονιά του 2023 σύντομα θα γίνει αντικείμενο μελέτης για την συμπεριφορά των πολιτών. Τα αποτελέσματα των δύο εκλογικών αναμετρήσεων συνιστούν ένα παγκόσμιο παράδοξο: Αντί να υπάρχει η φυσιολογική φθορά στο κυβερνητικό κόμμα, να χρεώνεται η αντιπολίτευση τις αποτυχίες της κυβέρνησης!
Ας δούμε πρώτα την πραγματικότητα.
- Η κυβέρνηση της ΝΔ ξεκίνησε τη θητεία της με τις καλύτερες προϋποθέσεις : χρέος ρυθμισμένο σε ορίζοντα δεκαπενταετίας, ευαίσθητο, αλλά σχετικά βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα, δυνατότητα απορρόφησης κάποιων κραδασμών με το λεγόμενο «μαξιλάρι» ασφαλείας, γεωπολιτική σχετική ηρεμία.
- Σε λίγο εμφανίστηκε ο covid-19, που αναίρεσε τους περιορισμούς του συμφώνου σταθερότητας και επέτρεψε στην κυβέρνηση να διαχειριστεί άλλα 62 δις ευρώ που προστέθηκαν στο δημόσιο χρέος.
- Σε επίπεδο πολιτικής, η κυβέρνηση εξυπηρέτησε σταθερά τα μεγάλα συμφέροντα. Το ΕΣΥ αφήνεται στην τύχη του γιατί πρέπει να δώσει χώρο στα ιδιωτικά συμφέροντα. Η υγειονομική πίεση της πανδημίας, φορτώθηκε στο ΕΣΥ ενώ οι συνήθεις ιατρικές υπηρεσίες δεν καλύπτονται από το ΕΣΥ και γίνονται η βάση της επέκτασης της ιδιωτικής υγείας.
- Εξ’ άλλου η ιδιωτικοποίηση κάθε τομέα που μπορεί να επιφέρει κέρδη είναι η δεδηλωμένη πολιτική. Το βλέπουμε και στην παιδεία, το βλέπουμε σε κάθε ιδιωτικοποίηση (π.χ. λιμανιών), το βλέπουμε ακόμα και στα μουσεία. Αυτά πρέπει τώρα να μπουν στην αγωνία διεκδίκησης εσόδων, δηλαδή στη νεοφιλελεύθερη λογική της αγοράς. Και αυτό είναι το κεντρικό ιδεολογικό θεμέλιο : ο καθένας πρέπει να γίνει εκμεταλλευτής ! (του χρόνου του, της κατανάλωσης του, των άλλων, – όσων μπορεί) η λογική του «εγώ» σε αποθέωση.
- Την χρονιά 2023, εκτός από τις εκλογές, είχαμε στη χώρα τη μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Τη μεγαλύτερη πλημμύρα στην πιο παραγωγική περιφέρεια της χώρας. (ναι ξέρω αυτά έγιναν μετά τις εκλογές, η εγκατάλειψη όμως των υποδομών, η ανυπαρξία μέριμνας και σχεδιασμού, προϋπήρχαν και επέτειναν, ένα φυσικό και πραγματικά ακραίο φαινόμενο, σε τραγωδία με πολλαπλάσιες διαστάσεις).
- Έγινε ακόμα, το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δυστύχημα στη χώρα. Το ανθρώπινο λάθος – στο οποίο αποδόθηκε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό η ευθύνη – υπήρξε πάνω σε μια αλληλουχία εγκληματικής αμέλειας.
- Καταρρακώθηκε η αξιοπρέπεια στο όλο πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης. Παρακολουθούνται υπουργοί, πολιτικοί, ευρωβουλευτές, ο αρχηγός του στρατεύματος, δημοσιογράφοι, από θεσμοθετημένα κέντρα στην άμεση ευθύνη του πρωθυπουργού και από παράνομα ανεξέλεγκτα κέντρα σε ένα συνδυασμό μαφιόζικων τακτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων. Αυτά τα τελευταία είναι βέβαια ασύστολα ψεύδη, συκοφαντίες ενός δημοσιογράφου (του Κ. Μπαξεβάνη) τον οποίο όμως κανείς δεν μηνύει γιατί ξέρει ότι έτσι θα έχει την νόμιμη οδό να δημοσιοποιήσει τα στοιχεία που έχει. «Ο νοών νοείτω» λέγανε παλιά, ή σε μετάφραση «αυτός που έχει μυαλό να σκεφτεί».
- Η θεσμική λειτουργία των ανεξάρτητων αρχών καταπατήθηκε, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης εκτέθηκε αφού αυτή παρέμεινε κωφή σε γεγονότα θεσμικών εκτροπών, αναζητώντας όχι την εκτροπή αλλά αυτούς που την φανέρωσαν.
Σε κάθε όψη της πολιτικής συζήτησης η κυβέρνηση εμφανίζεται ναρκισσιστικά αρραγής. Δεν φταίει σε τίποτε. Η γενική συμπεριφορά είναι αυτή μιας ‘ολοκληρωτικής’ δημοκρατίας: «Είμαστε η πλειοψηφία. ορίζουμε τι είναι σημαντικό. Η γνώμη μας είναι τα γεγονότα. Δεν μας ενδιαφέρει η συναίνεση». Υπουργοί επιμένουν ότι υπήρξε τηλεδιοίκηση στο μοιραίο δυστύχημα όταν διαψεύδονται από στοιχεία, ανθρώπους, έγγραφα. Εμφανίζει με μαγικό τρόπο να φταίει ο ΣΥΡΙΖΑ για όλες τις αμαρτίες του κράτους. Πριν τις εκλογές, ένα διαφημιστικό σποτ της ΝΔ, δείχνει ένα άστεγο που βρήκε σπίτι από την ΝΔ. Το βασικό όμως μήνυμα ήταν ότι αυτός είχε χρεοκοπήσει το 2016. Αυτή η πλήρης αντιστροφή της πραγματικότητας ‘περνάει’.
Οι χιλιάδες (ναι, τόσοι θα είναι, αυτοί που ανακατεύουν τον ιδεολογικό χυλό που εξηγεί και συγκαλύπτει τα πάντα) «αναλυτές» μας εξήγησαν πόσα και ποια τραγικά λάθη έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Τσίπρας και δεν βρέθηκαν παρά μόνο 2-3 εξαιρέσεις να πουν με απλά λόγια αυτό που έγινε: Ο Ριζούλης, (όχι συριζαίος, διευθυντής της εφημερίδας Δημοκρατία) που είπε το απλό: «η ΝΔ ελέγχει το αφήγημα, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει καμμιά τύχη» και ο Άρης Χατζηστεφάνου (infowars) που μίλησε για πρωτοφανές επίπεδο προπαγανδιστικού βομβαρδισμού (carpet bombing).
Σε ένα εξωτερικό παρατηρητή, η στάση των ψηφοφόρων της ΝΔ μοιάζει ακατακανόητη.
- Θα περίμενε ένας ‘εθνικόφρων’ να έδινε μεγαλύτερη σημασία στην υποτακτική στάση του πρωθυπουργού στον Ερντογαν.
- Θα περίμενε να έχει ενστάσεις στην αποστρατικοποίηση των νησιών, το διαφαινόμενο μοίρασμα του Αιγαίου.
- Θα περίμενε ένας νεοφιλελεύθερος να αντιταχθεί στα δεκάδες pass,
- ένας θεσμικός δημοκράτης να κατανοήσει και αντιταχθεί στην απαξίωση των ανεξάρτητων αρχών.
- Ένας φτωχός να δει πόσο πληρώνει τα υπερκέρδη των ολιγαρχών στην ενέργεια, τις τράπεζες, τα σουπερμάρκετ.
- Ένας συντηρητικός να σοκαριζόταν από την υπερβάλλουσα θνητότητα στην πανδημία και την κυνική παραδοχή ότι αυτή βοήθησε το …ασφαλιστικό σύστημα.
Αλλά εκεί που η απλή γραμμική λογική ‘το χάνει τελείως’ είναι στην εκλογική συμπεριφορά 27000 ψηφοφόρων του Κώστα Καραμανλή. Τόσοι έβαλαν σταυρό σε εκείνον που 10 μέρες πριν το δυστύχημα έλεγε «ντρέπομαι για λογαριασμό σας που βάζετε θέμα ασφάλειας!». Που αγνόησε κάθε προειδοποίηση. Όλοι αυτοί οι 27000 είναι στο μυαλό μου το ίδιο ένοχοι. Κανονικοί άνθρωποι, αγαπούν την γυναίκα/τον άντρα τους, φιλάνε τα παιδιά τους, κλαίνε για τις τραγωδίες τους γελάνε στις χαρές τους, πάνε εκκλησία, σχολείο, σινεμά. Δεν τολμούν όμως ποτέ να σκεφτούν ότι ίσως σε κάποια άλλη στιγμή να βρεθούν τα παιδιά τους στη θέση των αδικοχαμένων.
Όταν περάσει ο θυμός, η απορία για το (αδι)ανόητο της εκλογικής συμπεριφοράς, το μυαλό αναζητά μια πραγματική εξήγηση. Και αυτή δεν βρίσκεται ούτε στα πολιτικά προγράμματα, ούτε στην ηθική ή ανήθικη στάση των πολιτικών. Ούτε, ακόμα βρίσκεται στα δισεκατομμύρια που δόθηκαν στους δικούς μας με κάθε τρόπο και στους πολλούς σαν ελεημοσύνη. Αυτά ήταν μόνο ένα μέσο για την λειτουργία ενός συστήματος ολοκληρωτικής παραπλάνησης των πολιτών. Βρίσκεται σε μια βαθύτερη σύνθεση που περιλαμβάνει την στάση στενού ατομικού συμφέροντος με την αδυναμία πρόσληψης της πραγματικότητας. Η αδυναμία αυτή πηγάζει από την ελλιπή εκπαίδευση σε συνδυασμό με το μηχανισμό προπαγάνδας/ενημέρωσης. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, εξαφανίζει τον ελεύθερο χρόνο, μειώνει την ανθρώπινη επικοινωνία, υπερφορτίζει την νοητική επεξεργασία ακόμα και για την απλή επιβίωση. Η καθημερινότητα απαιτεί μια συνεχή προσοχή. Οι διαδικασίες που συνεχώς ‘απλουστεύονται’ σχεδιάζονται με τρόπο ολοένα πιο περίπλοκο που απαιτεί υπηρεσίες ειδικών. Ακόμα και για μια τραπεζική συναλλαγή χρειάζεται ραντεβού ! Η συνθετότητα της σύγχρονης ζωής μειώνει συνεχώς το ουσιαστικό περιεχόμενο της ζωής. Απαιτεί από τους πολίτες μια συνεχή προσαρμογή σε αρχές και μηχανισμούς της αγοράς, στάση που δημιουργεί ένα νέο αυτονόητο, στο οποίο το κοινωνικό αποβάλλεται, ενώ το ατομικό-εγωιστικό επικρατεί.
Οι άνθρωποι ζουν σε μια κατασκευασμένη «πραγματικότητα»: μια δήθεν ενημέρωση από τα ΜΜΕ, σε πλήρη έλεγχο από τις «οικογένειες», μια δήθεν κοινωνική διάδραση από επαγγελματίες στη δολοφονία χαρακτήρων και ιδεών. Η διαφήμιση μιας συστημικής τράπεζας παρουσιάζει με τον καλύτερο τρόπο το γενικό μήνυμα: ένα παιδί (ένα παιδί!) θέλει να εκμεταλλευτεί την δεινή κατάσταση κάποιου. Έτσι, οι πολίτες βρίσκονται χωρίς πνευματική πυξίδα και γίνονται μηχανές παραγωγής χρήματος. Αυτή η ψυχική στάση οδηγεί σε επιλογές παραίτησης/ανάθεσης. Θέλουμε να αλλάξουν όλα στο καλύτερο, αλλά να μην αλλάξουμε εμείς. Οδηγεί σε επιφανειακή και σποραδική πρόσληψη της πραγματικότητας μέσα από ανέλεγκτα κανάλια πληροφόρησης. Έχει συμβεί ξανά στην ιστορία. Για να καταλάβουμε τι γίνεται πρέπει να ανατρέξουμε στην Hannah Arendt, στον Erich Fromm, στον σύγχρονο μας Gabor Mate. (Υπάρχει και πιο σύντομος τρόπος: μελετήστε το «προφητικόν» του Ελύτη). Μπορούμε ακόμα να δούμε τι γίνεται σε όλο το δυτικό κόσμο και πως οι νεοφιλελεύθερες ιδέες ‘θριαμβεύουν’ παντού καταστρέφοντας τη φύση και όλα τα ανθρώπινα.
Ίσως βλέπετε, πως το κείμενο δεν έχει καμιά σχέση με τον τίτλο. Κάνετε λάθος ! για τον ίδιο λαό μιλάμε. Στην ίδια ψυχική κατάσταση βρίσκεται. Τα ίδια κριτήρια χρησιμοποίησε στην ψήφο του. Για ένα λαό που συστηματικά εξαπατάται, απόλαυσε μια εικοσαετία μαγευτικής υπερ-προβολής του «εγώ», με σχέδιο εξάρθρωσαν, πολιτισμικές, ιδεολογικές, παραγωγικές, νομισματικές και πολιτικές αντιστάσεις, καταρρακώθηκε στη συνέχεια πολιτικά και οικονομικά, δεν είχε τελικά τον συσχετισμό δύναμης να αντέξει στη συνολική πίεση του διεθνούς παράγοντα και των ντόπιων «οικογενειών». Η συνταγή έχει δοκιμαστεί εκατοντάδες φορές, από τα καθρεφτάκια στους ινδιάνους, το όπιο στους Κινέζους, μέχρι τις επιδοτήσεις για το ξερίζωμα – κάθε ξερίζωμα.
Αφού λοιπόν αναγνωρίσουμε πως οι υλικές σχέσεις παραγωγής (αμοιβές, ελεύθερος χρόνος, ανταγωνισμός στην εργασία, επικράτηση – σε κάθε οδό της ύπαρξης – της ιδεολογίας της άρχουσας τάξης) δημιουργούν το ψυχικό και ιδεολογικό περιεχόμενο των κοινωνιών, προσδιορίζουμε το έργο του ανθρώπου. Το παρηγορητικό έργο της ελπίδας φτάνει μόνο ως άμυνα. Η απόφαση της αλλαγής από το «εγώ» στο «εμείς» θα έρθει από την πίεση της ανάγκης και η ενέργεια της ανατροπής από άλλους, εγγενείς στους homo sapiens, μηχανισμούς συλλογικότητας και αγώνα.
